Friday, 31 May 2024

සන්නිවේදන වර්ගීකරණය


සන්නිවේදන වර්ගීකරණයන් පිළිබඳව විමසා බැලීමේදී ඈත අතීතයේ සිට විවිධ  වර්ගීකරණයන්ට ලක්වී ඇත.කෙසේ වෙතත් 20 වන සියවසයෙන් පසුව කිසියම් විධිමත් ක්‍රමවේදයක් ඔස්සේ සන්නිවේදන වර්ගීකරණයක් ඉදිරිපත් කොට ඇත.මෙහිදී සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියේ පුළුල්බව හා එහි තාක්ෂණික ස්වභාවය වැනි කරුණු සලකා බලමින් සමස්ත සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය කොටස් කිහිපයකට වර්ග කිරීමට ලක් කෙරේ.එනම්,

    *අන්තර්වර්තී පුද්ගල සන්නිවේදනය 

    *අන්තර් පුද්ගල සන්නිවේදනය

    *සමූහ සන්නිවේදනය

    *මහජන සන්නිවේදනය

    *ජන සන්නිවේදනය 

අන්තර්වර්තී පුද්ගල සන්නිවේදනය

මෙය සමස්ත සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියේම පදනම ලෙස හඳුන්වාදිය හැකිය.මෙහිදී අන්තර්වර්තී පුද්ගල සන්නිවේදනය යනු පුද්ගලයෙකු ඔහු සමගම සිදු කරනු ලබන සන්නිවේදනයයි.ඒ අනුව මෙහි විශේෂත්වය වනුයේ පංචේන්ද්‍රියන් තුළින් පණිවිඩ ග්‍රහණය කර ගැනීමයි.එසේම මෙය සෑම පුද්ගලයකු තුළම අනිවාර්යෙන් සිදුවන ක්‍රියාවලියක් වුවද එය දැක ගැනීම දුෂ්කර එකකි.මන්ද,යත් මෙම සන්නිවේදනය සිදුවනුයේ පුද්ගලයන්ගේ ඇතුලාන්තයෙන් නිසාවෙනි.

අන්තර් පුද්ගල සන්නිවේදනය

මෙය පුද්ගලාන්තර සන්නිවේදනය නමින්ද හඳුන්වනු ලබයි.මෙහිදී අන්තර් පුද්ගල සන්නිවේදනය පුද්ගලයන් දෙදෙනෙකු අතර සිදු කරනු ලබන සන්නිවේදනයයි.එනම් අන්තර් පුද්ගල සන්නිවේදනය යනු පුද්ගලයන් දෙදෙනකු අතර මුහුණට මුහුණලා හෝ වෙනත් මාධ්‍යයක් ඉවහල් කර ගනිමින් සිදුකෙරෙන සන්නිවේදනයයි.එසේම අන්තර් පුද්ගල සන්නිවේදනය පුද්ගලාභී මුඛව සිදුවන විට එය අභිමුඛ අන්තර් පුද්ගල සන්නිවේදනය ලෙසින්ද,දුරකථනය, පරිගණකය වැනි මාධ්‍ය මෙවලම් හරහා සිදුවන විට එය යාන්ත්‍රික හෙවත් අනභිමුඛ අන්තර් පුද්ගල සන්නිවේදනය ලෙසින්ද වර්ග කළ හැකිය.

සමූහ සන්නිවේදනය

තිදෙනෙකු හෝ ඊට වැඩි සමූහයක් සමඟ සෘජුව සම්බන්ධ වෙමින් මුහුණට මුහුණලා හෝ මාධ්‍ය ආධාරයෙන් කෙරෙන අදහස් හුවමාරු කර ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය සමූහ සන්නිවේදනය ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය.මෙහිදී සමූහ සන්නිවේදනය තුළ අසා සිටීම සහ සවන් දීම දැඩිව ක්‍රියාත්මක වන බව හඳුනාගත හැකිය.එසේම සමූහ සන්නිවේදනයේදී මුහුණට මුහුණලා සන්නිවේදනය සිදුවන අතර මෙම ක්‍රියාවලිය සජීවි බවකින් යුක්ත වේ.සමූහ සන්නිවේදනය විමසා බැලීමේදී කුඩා කණ්ඩායම් සන්නිවේදනය තුළ දැකගත හැකි කණ්ඩායම් පහක් වේ. එනම්,

*අහඹු කණ්ඩායම්

*විශෝධන කණ්ඩායම්

*ඉගෙනුම් කණ්ඩායම්

*ප්‍රතිපත්ති සැකසුම් කණ්ඩායම්

*ක්‍රියාකාරී කණ්ඩායම්

මහජන සන්නිවේදනය

මෙහිදී සන්නිවේදන තාක්ෂණයේ වර්ධනය හා ව්‍යාප්තියත්  සමඟ සමූහ සන්නිවේදන පරාසයෙන් ඔබ්බට ගොස් පුළුල් ජන සන්නිවේදනයෙන් මෙපිට සීමාවන් තුළ එක් ස්ථානයක විසිරී සිටින වඩා පුළුල් ජනකායක් වෙත සන්නිවේදනය කිරීමේ අවකාශයක් නිර්මාණය වී තිබේ.මෙවැනි සන්නිවේදන භාවිතාවන් මහජන සන්නිවේදනය ලෙසින්  සුවිශේෂීව හඳුනාගත හැකිය.

ජන සන්නිවේදනය

 ‍ජන සන්නිවේදනය යනු විසිරී පැතිරී තිබෙන විශාල ජනතාවක් වෙත විද්‍යුත් තාක්ෂණික ක්‍රමෝපායන් මාර්ගයෙන් පණිවිඩ ලබාදීමේ ක්‍රියාවලියකි.විශාල පිරිසක් එකවර ආමන්ත්‍රණය කිරීම ජන සන්නිවේදනයේදී සිදුවේ.

සටහන-එච්.පී.මධූෂා දිල්ෂානි                            තෙවන වසර                                                        රජරට විශ්වවිද්‍යාලය 

සන්නිවේදන කාර්යභාරය හෙවත් අරමුණු

 සන්නිවේදන කාර්යභාරය  හෙවත් අරමුණු

සන්නිවේදනය මානව ශිෂ්ඨාචාරය තුළ විශිෂ්ට තැනක් ගනී. එසේම සන්නිවේදනය එකිනෙකා සමග තොරතුරු, අදහස් හුවමාරු කර ගැනීම සඳහා පමණක් සීමා නොවේ. මෙහිදී සන්නිවේදනය මගින් විවිධ  කාර්යභාරයන් හා අරමුණු ඉටුකෙරෙන ආකාරයක් හඳුනාගත හැකිය.සන්නිවේදනයේ මූලික කාර්යභාරයන් සහ අරමුණු කිහිපයක් පිළිබඳව සන්නිවේදන විද්‍යාඥයෝ මෙසේ පෙන්වා දී ඇත.එනම්,

*තොරතුරු සම්පාදනය.

*අධ්‍යාපනය ලබාදීම.

*පොළඹවාලීම.

*විනෝදාස්වාදයක් ලබාදීම.

*සමාජානුයෝජනය.

*සංස්කෘතික කාර්ය.

*සංවාද හා සාකච්ඡා.

*සමාජ ඒකාබද්ධතාවය.

*මතවාදී කාර්ය.

*අභිප්‍රේරණය වේ.

 මෙහිදී ප්‍රධාන වශයෙන්ම සන්නිවේදන කාර්යභාරය දෙස අවධානය යොමු කිරීමේ දී ප්‍රධාන කාර්යභාරයන් හතරක් හඳුනාගත හැකිය.එනම් 

1.තොරතුරු සම්පාදනය

2.අධ්‍යාපනය ලබාදීම

3.පොළඹවාලීම*.

4.විනෝදාස්වාදයක් ලබාදීම

තොරතුරු සම්පාදනය

සන්නිවේදනයෙහි ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ලෙස තොරතුරු සම්පාදනය පෙන්වාදිය හැකිය.මිනිසා සැම විටම තොරතුරු පිපාසයෙන් ජීවත්වෙයි.තොරතුරු අවශ්‍යතාවය කොතෙක්ද යත් මිනිසාගේ ශරීරයට ආහාර අවශ්‍ය සේම මනසට තොරතුරු අවශ්‍ය වේ.සමාජය සැම විටම කිසියම් හෝ තොරතුරු අපේක්ෂාවෙන් සිටී.එනම් ලෝකය තුළ සිදුවන විවිධ සිදුවීම් පිළිබඳව දැන ගැනීමට මිනිසා තුළ පවතිනුයේ කුතුහලයකි.ඒ අනුව සමාජයේ ජීවත්වන මිනිසා හට නිරන්තරයෙන් තොරතුරු අවශ්‍ය වේ. පුද්ගල විශේෂතාවයන් අනුව ,අවශ්‍යතාවයේ විවිධත්වය අනුව ඔවුන් අපේක්ෂා කරන තොරතුරුද විවිධ වේ.එසේ වුවද සමාජයෙහි පැතිරෙන  මෙම තොරතුරු මිනිසාගේ ආරක්ෂාව සහ  යහපැවැත්ම සඳහා අවශ්‍ය වේ.

තොරතුරු සම්පාදනයේ වැදගත්කම-

*දෛනික ජීවිතය විධිමත් ලෙස පවත්වාගෙන යාමට හැකිවීම.

*ජන විඥානය පුළුල්වීම.

*සංස්කෘතිය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාමට හැකිවීම.

*පරිසරය පිළිබඳව අවධියෙන් සිටීමට හැකිවීම.

අධ්‍යාපනය ලබා දීම

සන්නිවේදනය තවත් ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ලෙස මෙය පෙන්වා දිය හැකිය.මෙය උපදේශාත්මක සන්නිවේදනය යනුවෙන්ද හඳුන්වනු ලබයි.මෙහිදී සමාජයක ජීවත්වන පුරවැසියන්ගේ ජීවන පැවැත්ම තහවුරු කිරීම සඳහා ඔහු ලබා තිබෙන දැනුම මහෝපකාරී වේ.එනම් අධ්‍යාපනය  වනාහි මානව ශිෂ්ඨාචාරගත කිරීමේ ප්‍රබල සාධකයක් ලෙස පෙන්වාදිය හැකිය.අධ්‍යාපනයක් ලබාදීමේ කාර්යභාරයෙහි ලා සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය විශාල මෙහෙවරක් ඉටු කරයි.මෙහිදී විධිමත් මෙන්ම අවිධිමත් අධ්‍යාපන කාර්යයේදීද ජනමාධ්‍ය ඉටු කරන මෙහෙවර අති විශාලය.ජනමාධ්‍ය ගත්කල ගුවන්විදුලිය, රූපවාහිනිය, පුවත්පත යන්න විශ්ලේෂණය කර බැලීමේදී පෙනී යන්නේ ඒ තුළ අධ්‍යාපනික තොරතුරු ඇතුළත් වී ඇති බවයි.අධ්‍යාපනික වැඩසටහන් සඳහා උදාහරණ ලෙස,

        * දොරමඩලාව

       *දැනුමයි වාසනාවයි

       *තක්ෂිලාව

        *ජාතික පාසල පෙන්වාදිය හැකිය.

පොළඹවාලීම

සන්නිවේදනයේ ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් වන මෙය අනුනායාත්මක සන්නිවේදනය යනුවෙන්ද හඳුන්වනු ලබයි.මෙහිදී යම්කිසි කාරණයක් සඳහා ග්‍රාහකයා නතුකර ගැනීම පොළඹවාලීම යනුවෙන් අදහස් කරනු ලැබේ.උදාහරණ ලෙස යම්කිසි භාණ්ඩයක් හඳුන්වාදීමට,සේවාවක් විස්තර කිරීමට,දැනුමක් අවබෝධයක් ලබා දීම යන්න පෙන්වාදිය හැකිය.විශේෂ කාරණාව වනුයේ පොළඹවාලීමේදී ග්‍රාහකයාගේ බුද්ධියට වඩා හදවතට ආමන්ත්‍රණය කිරීමයි.

විනෝදාස්වාදයක් ලබාදීම

සමාජයේ පවතින සංකීර්ණතාවය හේතුවෙන් එහි ජීවත්වන මිනිසා නිරතුරුවම මානසික පීඩනයට මුහුණ දෙයි.ගැටලුකාරී  මානසික තත්ත්වයන්ට අද වැටෙන මිනිසාට යළි යථා තත්ත්වයට පත්වීම සඳහා විනෝදාස්වාදයක් ලබාදීම යටතේ සන්නිවේදනය විශාල මැදිහත්වීමක් සිදුකරයි.එමෙන්ම එදිනෙදා ජීවිතයේදී මුහුණ දීමට සිදුවන දුක් කම්කටොළු වලින් මදකට හෝ ඈත්ව විනෝදාසයක් ලැබීමට බොහෝ දෙනෙක් කැමතිය.මේ සඳහා ජනමාධ්‍ය ද විශාල කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.උදාහරණ ලෙස 

    *ගීතමය වැඩසටහන්

    *නාට්‍යමය වැඩසටහන්

     *විනෝදාත්මක වැඩ සටහන් විකාශය කිරීම පෙන්වා දිය හැකිය.

සටහන-එච්.පී.මධූෂා දිල්ෂානි                            තෙවන වසර                                                          රජරට විශ්වවිද්‍යාලය                         

සන්නිවේදන වර්ගීකරණය

සන්නිවේදන වර්ගීකරණයන් පිළිබඳව විමසා බැලීමේදී ඈත අතීතයේ සිට විවිධ  වර්ගීකරණයන්ට ලක්වී ඇත.කෙසේ වෙතත් 20 වන සියවසයෙන් පසුව කිසියම් විධිමත් ක්‍ර...